Maandag 20 april 2020
Coach: Edith Houben (artikel op 20 april geplaatst in Loopbaanvisie)
Volgens cijfers van het CBS en TNO krijgt een op de vijf medewerkers in het onderwijs te maken met een burn-out (Hummel et al., 2019) (Hooftman et al.2014). Opvallend is dat niet alleen de groep vanaf 55+ hoog scoort, maar ook de groep docenten tussen de 25 en 35 jaar. Mensen die niet in het onderwijs zitten, hebben vaak een zeer rooskleurig beeld van het docentenvak. Volgens hen hebben docenten veel vakanties en korte werkdagen, maar de praktijk is anders. Docenten met een volledige benoeming (36 uur) werken in de praktijk ten minste 42,5 uur per week. Dit is vastgesteld volgens de cao, maar in veel gevallen niet toereikend om alle werkzaamheden af te krijgen. Naast de klassikale lessen hebben docenten het ontzettend druk met het voorbereiden van lessen, nakijken van toetsen, mentorgesprekken, ouderavonden, vergaderingen en administratieve taken. Bovendien brengt het werken met leerlingen een emotionele belasting mee, waardoor het energiepotje aan het eind van de dag vaak leeg is….
Hoe maak je je werk leuk(er)?
Het Graafschap College, met locaties in Doetinchem, Groenlo en Winterswijk, zet zich actief in om de werkdrukbeleving en het stressniveau van medewerkers te verlagen en hun vitaliteit te verhogen. Sinds enkele jaren kunnen medewerkers – als onderdeel van een breder vitaliteitsprogramma* – vrijwillig deelnemen aan de training jobcraften van loopbaanprofessional Edith Houben, met als titel: hoe maak je je werk leuk(er)? “De training bestaat uit drie dagdelen en een individueel gesprek aan de hand van de Werkenergieanalyse®; een coachinstrument dat medewerkers snel inzicht geeft in hun energie- en stressbronnen”, vertelt zij. “Bij het Graafschap College werken bevlogen medewerkers met een hoog verantwoordelijkheidsgevoel, maar ook hier wordt door sommige een hoge werkdruk ervaren. Tijdens de training krijgen deze medewerkers diverse handvatten aangereikt om hiermee om te gaan. Want er is vaak meer mogelijk dan zij aanvankelijk denken.”
Werkdruk en werkplezier
Tijdens het eerste dagdeel staan werkdrukbeleving en werkplezier centraal. Alle leerdoelen worden geïnventariseerd en de medewerkers leren zichzelf in beeld te krijgen. “Met behulp van diverse tools, zoals het inspiratiespel van Peter Gerrickens en Marijke Verstege, het Talentenspel van Gerdy Geersing en het Levenskompas uit Time to ACT! van Janssen en Batink, worden ieders ideale werkomgeving, talenten, drijfveren, inspiratiebronnen en waarden in kaart gebracht. Bovendien zoeken we naar de balans tussen wat medewerkers willen, kunnen en wat er moet gebeuren. Wat drijft je in werk en leven? Waar ben je trots op? Welke talenten heb je en zet je ze ook in? Wat geeft energie? En hoe kun je daarvoor meer ruimte maken in je werk? Hoe wil je jezelf ontwikkelen? Door met elkaar in gesprek te gaan, worden letterlijk ogen geopend. Medewerkers ontdekken niet alleen wat voor hen het best werkt, maar ook welke veranderingen gewenst zijn om hun werk leuk(er) te maken. Welke belemmeringen zijn er? En hoe kun je die belemmeringen overwinnen?” Want er bestaat niet één ideale aanpak voor iedere medewerker. “Vaak hebben medewerkers werkdruk nodig om te kunnen presteren (flow). Echter is er ook hersteltijd nodig om bevlogen te blijven. Anders kan het gevoel van overleven gaan overheersen, met overspannenheid tot gevolg. Als leidinggevende moet je hierop anticiperen. Bijvoorbeeld in het kader van duurzame inzetbaarheid en stresspreventie, maar ook om uitval door burn-outs te voorkomen.”
‘Doe maar rustig aan’, is vaak een goedbedoelde reactie wanneer medewerkers aangeven dat ze het (te) druk hebben. Maar ook verveling en onderwaardering kunnen leiden tot een hoge werkdruk, met bore-outs tot gevolg. “Drukte houdt drukte in stand en is slecht voor je gezondheid, relaties en (werk)geluk. Bovendien leidt drukte de aandacht af van wat echt belangrijk is: plezier in werk en leven. Door te focussen op hoofd- en bijzaken, (zelf)beheersing, het herdefiniëren van succes en het mogen maken van fouten ontstaat ruimte voor meer waardengericht (kompas) in plaats van urgent (tijd) handelen.”
Snel tot de essentie
Het doel van de training jobcraften is om meer inzicht in en bewustwording van eigen drijfveren en talenten te creëren. Want zonder bewustwording geen verandering, aldus Edith. “De Werkenergieanalyse® speelt hierin een belangrijke rol. Jobcraften kent een behoorlijke tijdsspanne, die door de Werkenergieanalyse® flink wordt verkort. Bovendien biedt het coachinstrument de mogelijkheid om snel tot de essentie van de coachvraag te komen.
Dankzij de visuele weergave van de rapportage krijgen medewerkers snel en goed inzicht in hun energie- en stressbronnen en werk-privébalans, ontwikkelmogelijkheden, autonomie en organisatie, maar ook in hoeveel tijd zij besteden aan hun taken, de relatie met hun leidinggevende en collega’s én de invloed die zij hierop (denken te) hebben.” In een individueel coachgesprek diepen we de analyse verder uit. Omdat ik de medewerkers al een dagdeel heb gezien én gesproken, is er niet alleen al sprake van een vertrouwensband, maar kan ik ook de juiste vragen stellen. Aan het eind van het gesprek maken de medewerkers een persoonlijk actieplan, dat als basis en houvast kan dienen voor het gesprek met hun leidinggevenden en collega’s.”
Anja Wissink heeft onlangs een nieuwe taak op zich genomen – de beroepspraktijkvorming (bpv)/stagecoördinatie van circa 300 leerlingen – en de combinatie met haar lestaken liep niet helemaal lekker. “Ik hield teveel ballen in de lucht en dreigde uit te vallen, maar wist niet goed welke ballen ik wilde behouden. De training, de ervaringsverhalen van collega’s en een aantal aanvullende coachgesprekken hebben hier duidelijkheid in geschept. Ik heb geleerd om mijn grenzen beter aan te geven en de Werkenergieanalyse® heeft me doen beseffen dat mijn talent en energiegevers vooral in het lesgeven zitten. Daarom heb ik een ruil gemaakt met een collega, die juist meer energie en voldoening haalt uit de bpv-taken.”
Op zoek naar handvatten
Rode draad in dagdeel 2 zijn inspiratie, bewustwording, het maken van keuzes, eigen loopbaanregie, reflectie en bijsturing. “Tijdens een ‘Energiesafari’ gaan we jobcraften en worden per taak de energie, eventuele belemmeringen, behoeftes en kansen geïnventariseerd en besproken. Daarbij draaien we aan de knoppen van ‘taken’, ‘relaties’, ‘context’ en ‘mentaal’, volgens het boek Mooi werk van Mark van Vuuren en Luc Dorenbosch. Welke taken kun je afstoten, oplossen, veranderen of aanvullen? Ook zoeken we naar praktische handvatten, zodat medewerkers stap-voor-stap weer de regie krijgen over hun loopbaan. Hierbij komt onder andere de cirkel van invloed van Stephan Covey aan bod, evenals de Voice Dialogue van Hal en Sidra Stone. Met behulp van een prioriteitenmatrix kijken we waar de prioriteiten en waarden van de medewerkers liggen en of dit overeenkomt met hun ideale werkomgeving, waarna de medewerkers kunnen gaan experimenteren.”
Monique Verhagen was op zoek naar handvatten. Niet alleen om haar plek in haar nieuwe docententeam te vinden, maar ook om haar nieuwe functie vorm te geven. “Ik had net de overstap gemaakt van practicumdocent naar instructeur en was mijn zelfvertrouwen en overzicht een beetje kwijt”, vertelt ze. “Ik pakte veel taken op en wilde iedereen helpen, maar liep mezelf daarbij voorbij. Tijdens de training heb ik de handvatten gekregen om mijn functie gestructureerd te verdiepen en verbreden. Ook heb ik duidelijke doelen leren stellen. De training, het individuele gesprek én de Werkenergieanalyse® hebben me geleerd waar mijn krachten liggen. Het actieplan heeft me bovendien geholpen om de gesprekken met mijn leidinggevende en collega’s goed voor te bereiden en te structureren. Ik heb diverse tips opgeslagen in mijn telefoon en kijk daar nog regelmatig naar, zodat ik niet meer in oude valkuilen stap.”
Tips en tops
Na een tussenperiode van enkele maanden volgt de afsluiting van de training. Op deze dag presenteren de medewerkers hun actieplan en vertellen zij aan de hand van trial-and-error welke acties zijn geslaagd, welke uitdagingen er nog liggen en waarmee zij in de toekomst aan de slag willen, ondersteund door hun collega’s. Er wordt feedback gegeven en er worden tips en tops benoemd. Bovendien worden de laatste vragen beantwoord en wordt de balans van de afgelopen maanden opgemaakt.
“Iedereen wil erkenning en persoonlijk betrokken zijn”, weet Edith. “In de praktijk blijft die waardering echter (te) vaak achterwege, wat kan leiden tot onzekerheid en stress. Via de ACT-methodiek werken wij aan acceptatie van wat er is en het onderzoeken van gedachten. Want: ‘jij bent niet je gedachten’. Door hiervan bewust te zijn, kun je andere keuzes maken. Door te kijken naar gedrag, leer je een zachtaardige houding aan te nemen ten opzichte van wat je denkt, voelt en ervaart, terwijl je tegelijkertijd op weg gaat om jouw waarden te leven en zo je doelen te verwezenlijken.”
* Meer informatie over het programma ‘Graafschap Vitaal’ van het Graafschap College kan worden ingewonnen bij Gerdy Hoornenborg of Roelanda Nijmeijer via academie@graafschapcollege.nl
Lieke van Zuilekom is tekstschrijver, web- en eindredacteur, met klanten in onder andere de bouw, zorg en het onderwijs. www.liekevanzuilekom.nl
Referenties
- Covey, S.R. (2010). De zeven eigenschappen van effectief leiderschap. Business Contact.
- Crabbe, T. (2017). Nooit meer te druk. Amsterdam: Luitingh-Sijthof.
- Geersing, G. (2011). Breng je talent in kaart: Ontdekken, dromen, doen! Groningen: &Talent.
- Gerrickens, P., & Verstege, M. (2002). Inspiratiespel: op zoek naar je diepste drijfveer. ’s-Hertogenbosch: Gerrickens Uitgeverij.
- Hermus, J. (2017). Steeds leuker. Utrecht/Antwerpen: Kosmos.
- Hooftman, W.E., Mars, G.M.J., Janssen, B., De Vroome, E.M.M., & Van den Bossche, S.N.J. (2014). Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2014 (TNO|CBS-rapport). Den Haag: TNO.
- Hummel, L. Hooftman, W., & Schelvis, R. (2019). Werkdruk in het onderwijs (Rapport TNO R10679). Den Haag: TNO.
- Janssen, G., & Batink, T. (2014). Time to ACT! Het basisboek voor professionals. Zaltbommel: Thema.
- Scherpenzeel, J. (2012). Werkenergieanalyse®. Den Bosch
- Spruyt, M., & Dekker, M. (2014). Aan de slag met jobcraften: Meer plezier en energie in je werk. Utrecht: Kessels & Smit Publishers B.V.
- Stone, H., & Stone, S. (2017). Thuiskomen in jezelf: Voice Dialogue handboek. Utrecht: Ankh-Hermes.
- Van Vuuren, M., & Dorenbosch, L. (2011). Mooi werk: naar een betere baan zonder weg te gaan. Amsterdam: Boom.
