Donderdag 15 februari 2024
Fascinerend vond hij het. Hoe was het mogelijk dat schilders steeds maar bleven doorgaan en geen last leken te hebben van honger, dorst of vermoeidheid zolang ze werkten aan hun schilderij?
Naast de schilders bestudeerde hij ook hoe andere mensen genoten van de dingen die ze deden.
De geboorte van flow
De Amerikaans-Hongaarse psycholoog met die lastige naam, Mihály Csíkszentmihályi, ontdekte ‘flow’. Hij bedacht het woord niet zelf. Het werd genoemd door de mensen die hij interviewde voor een boek dat hij aan het schrijven was. Zij hadden het over ‘een stroom die hen meevoerde’ en zo werd het woord flow geboren. Sindsdien is het een grote jongen geworden.
De bouwstenen van flow: wat het inhoudt
Als coach heb je vast ook wel eens zo’n situatie ervaren. Je gaat dan helemaal op in iets waar je mee bezig bent en de tijd vliegt voorbij. Volgens Csíkszentmihályi zijn er naast deze twee kenmerken nog een paar andere die het gevoel van flow geven. De activiteit heeft een duidelijk doel en vraagt om concentratie en doelgerichtheid. Verder gaat het om een activiteit waarbij succes en falen meteen duidelijk zijn: je kunt je handelen snel hierop aanpassen. Je hebt een gevoel van persoonlijke controle over de situatie of activiteit en wat je doet, voedt je intrinsieke motivatie: je vindt het bijvoorbeeld erg leuk. Volgens de theorie moeten ten minste een paar van deze kenmerken aanwezig zijn wil je flow kunnen ervaren.
Balans in vaardigheid en uitdaging: de sleutel tot flow
Een belangrijk kenmerk wordt vaak over het hoofd gezien en is juist bij coaching essentieel. De psycholoog ontdekte namelijk dat er een evenwicht moet zijn tussen de vaardigheid om iets te doen en de uitdaging die met de activiteit is verbonden. Dus: de bezigheden zijn nét niet te moeilijk, maar wel uitdagend. En juist daar gaat het regelmatig mis.
Apathie, verveling en stress: de afwezigheid van flow
Je herkent meteen de coachees die in het tegenovergestelde van flow zitten. De combinatie van een te laag vaardigheidsniveau en te lage uitdaging zorgt voor apathie: hoewel mensen hun werk gemakkelijk aankunnen, vinden ze het niet meer interessant. Of ze vervelen zich, omdat de taak veel te makkelijk is. Het kan ook zijn dat de taak net iets te hoog gegrepen is, waardoor coachees spanning en stress ervaren en aan het piekeren slaan.
Nog een recept voor stress
Even zorgwekkend zijn coachees die redelijk vaardig zijn in een activiteit, maar een (te) hoge uitdaging ervaren. Ook daar ontstaat stress. Ze voelen nog meer stress als het hoge uitdagingsniveau is verbonden aan een taak die ze qua vaardigheid niet goed aan kunnen. Als het werk dan niet te doen is of onder te hoge werkdruk of tijdsdruk moet worden gedaan, ligt burn-out op de loer, plus het risico op (grote) fouten.
Het evenwicht verloren: te weinig of te veel uitdaging
Dit zijn situaties waarin een coachee een (te) laag niveau aan vaardigheden heeft. Maar ook bij een hoog vaardigheidsniveau kan het evenwicht verstoord raken. Denk bijvoorbeeld aan werk dat te weinig uitdaging biedt en nauwelijks inspanning vraagt. Of het tegenovergestelde: het werk is te uitdagend. Het evenwicht luistert best nauw, omdat de twee niveaus moeten passen bij die ene persoon en dan ook nog op dat moment in zijn ontwikkeling.
Van theorie naar praktijk: flow creëren als coach
Geluk en flow zijn geen dingen die mensen soms toevallig overkomen. Hoe kun je een coachee effectief begeleiden om meer flow te ervaren? Dan is het handig om aan de voorkant te beginnen en stil te staan bij de drie voorwaarden die vervuld moeten zijn wil je in flow kunnen komen. Met een paar vragen kom je al een heel eind.
Een mooie startvraag is: op welk gebied wil jij meer flow ervaren? Daarna kun je stilstaan bij de drie voorwaarden.
1. Balans tussen vaardigheid en uitdaging
Deze balans wordt beïnvloed door het inzetten van sterke kanten. Wanneer die worden gebruikt, stijgt het gevoel van welbevinden. Iedereen heeft sterke kanten, maar vaak zijn coachees zich hiervan niet bewust.
- Vraag de coachee om zijn sterke kanten te benoemen
- Vraag aan de coachee hoe hij zijn sterke kanten inzet
- Vraag om situaties te bedenken waarin de coachee wordt uitgedaagd bij het inzetten van een sterke kant.
Let op: om het gevoel van flow vast te houden, zal de coachee het zichzelf steeds een stukje moeilijker moeten maken – anders ontstaat verveling.
2. Heldere doelen
Een belangrijke dimensie is doelgerichtheid: het hebben van plannen voor de toekomst en het idee hebben dat je leven richting heeft. Het bepalen en nastreven van doelen zorgt voor commitment en geeft het gevoel dat je zinvol bezig bent.
- Vraag de coachee welke doelen hij wil bereiken?
- Wat is precies de uitkomst die hij wenst? (SMART maken)
3. Niet-ambigue feedback over het effect van wat je doet
Bij een taak die iemand in een flow kan brengen, is het belangrijk dat de uitvoerder constant merkt wat goed en niet goed gaat en meteen ziet hoe dit te verbeteren is.
- Een passende vraag hierbij is: hoe merk je of je je doelen haalt?
- Monitor je jezelf en/of schakel je hiervoor anderen in?
- Wat zijn je mogelijkheden om dit te veranderen of verbeteren?
Ter afsluiting sta je stil bij de focus die nodig is om tot flow te komen.
Denk bijvoorbeeld aan de vraag: hoe kun je jouw aandacht richten?
Flow faciliteren met de Werkenergieanalyse
Als je denkt dat flow een vaag begrip is waarover je weliswaar leuk kunt praten, maar dat weinig concrete handvatten geeft, lees dan vooral even door. Het zal je verrassen om te ontdekken dat er een coachinstrument bestaat dat, na het invullen van een online tool, onder andere een persoonlijke flowgrafiek oplevert.
Die heeft als basis de combinatie van vaardigheid en uitdaging en geeft duidelijk aan of de coachee zich in flow bevindt, of er sprake is van stress, angst of spanning, of juist meer van routine en verveling.
Dit instrument is de Werkenergieanalyse. De persoonlijke rapportage die uit de analyse komt, geeft een flowbeleving op functieniveau. Coachees zien waar ze staan en als coach heb je dan een soepele ingang naar verdiepende vragen. In de praktijk blijkt dat deze aanpak heel effectief is en in korte tijd mensen verder brengt.
Wil je de kracht van dit instrument zelf ervaren?
Geef je dan op voor mij gratis online masterclasses.
Boekentip:
Mihály Csíkszentmihályi: Flow. Psychologie van de optimale ervaring
“2300 jaar geleden kwam Aristoteles tot de conclusie dat de mens boven alles streeft naar geluk”. Met deze zin begint het boek Flow. Psychologie van de optimale ervaring. Dit boek is de samenvatting van de tientallen jaren onderzoek die Csíkszentmihályi deed naar flow.
Het is geen ‘doe-het-zelfboek met een concreet stappenplan om gelukkig te worden en meer in flow te leven. Wat het boek wèl doet, is voorbeelden geven van manieren waarop je je leven prettiger kunt maken. Door het lezen van die voorbeelden kun je zelf conclusies trekken die op je eigen leven van toepassing zijn.
Uitgeverij Ten Have (2020), ISBN: 9789025908416
