Donderdag 02 september 2021
Veel mensen hebben de wens om iets aan hun leven of aan hun werk te veranderen. Enkelen van hen slagen er ook in om concrete stappen te ondernemen om deze verandering teweeg te brengen. Ze schrijven zich in voor een online cursus om een nieuwe vaardigheid te ontwikkelen, ze maken tijd vrij in hun agenda om een betere werk-privé balans te waarborgen, of ze besluiten om meer te gaan netwerken binnen het werkveld. Naarmate de tijd verstrekt lukt het de meeste echter niet om toegewijd te blijven, en het gewenste doel wordt niet behaald. Hebben deze mensen een gebrek aan wilskracht? Ligt het aan hun doorzettingsvermogen? Waren de doelen niet helder genoeg? Of is er misschien iets anders aan de hand?
Gewoon doen: is wilskracht genoeg om gedragsverandering teweeg te brengen?
De algemene veronderstelling is dat we iets “gewoon moeten doen”. Lukte het niet? Dan wilden we het kennelijk niet écht. Maar als we naar onszelf en naar de mensen om ons heen kijken, kan je vast wel voorbeelden bedenken van dingen die je echt wilde bereiken, en die ondanks de aanwezige wilskracht niet zijn gelukt. Onzekerheid en een gevoel van falen liggen dan op de loer. Waarom lukt het die vriendin of collega dan wel? Hoe kan het dat olympisch atleten wel hun leven kunnen wijden aan het behalen van dat ultieme doel? Dat alleen talent of intelligentie alleen ook geen garantie zijn tot succes staat vast. En als het dan ook geen wilskracht is die ons systematisch richting onze doelen doet bewegen, welke factor is dan wel verantwoordelijk voor succes? Wendy Wood, psycholoog en onderzoeker naar gewoontes, heeft daar antwoord op gevonden.
Ons bewuste brein en ons geautomatiseerde brein
Om de kracht der gewoontes te begrijpen en de vraag te kunnen beantwoorden waarom het sommigen beter lukt dan anderen om hun doelen te behalen, moeten we ons eerst bewust zijn van ons bewuste brein en ons geautomatiseerde brein. Kort samengevat werkt ons bewuste brein op wilskracht en het maken van keuzes. Dat werkt prima op de korte termijn of het doen van eenmalige handelingen. Maar om iets consequent vol te houden moet iets een gewoonte worden: een onderdeel van ons geautomatiseerde brein. Ter illustratie: De beslissing om fitter te willen worden en een proefles te doen bij de sportschool is makkelijk gemaakt, maar de uitdaging ligt hem in het volhouden en consequent komen opdagen. Ons bewuste brein zou dan keer op keer moeten overwegen om te gaan en motivatie moeten creëren, terwijl een gewoonte ervoor zorgt dat we het automatisch doen.
Gewoontes opbouwen: zo werkt dat in de hersenen
Gewoontes zijn gebouwd op de beloning uit het verleden. Heeft een bepaalde actie of gedrag jou in het verleden iets opgeleverd, dan is de kans groot dat je deze handeling in de toekomst herhaalt. Bij het krijgen van een beloning wordt er dopamine aangemaakt in de hersenen. Dit stofje zorgt ervoor dat jij je blij en tevreden voelt. Maar daar stopt het niet. Bij het vrijkomen van dit stofje wordt er in de hersenen een nieuwe neurale basis gelegd voor het vormen van gewoontes. Je hersenen leggen als het ware een nieuwe verbinding aan: eentje die op hersenscans aantoonbaar anders is dan bij de bewuste keuzes zoals hiervoor omschreven. Gewoontes liggen in diepliggende neurale structuren. Overigens gebruik je vaak meerdere netwerken tegelijk: op zondag naar oma gaan is een gewoonte, maar je denkt wel bewust na over wat je haar gaat vertellen. Jezelf aankleden is een gewoonte, maar de keuze maken over wat aan te trekken is een bewuste keuze.
Gewoontes aanpassen
Kan je gewoontes zelf aanpassen? Zeker, maar daarbij moet de beloning dus wel groter zijn dan de beloning die je normaal gesproken ervaart. Na een tijdje worden er dan nieuwe verbindingen aangemaakt in de hersenen, waardoor je de gewoontes ook zonder directe beloning zult voortzetten. Mensen die frequent naar de sportschool gaan zijn hiervan het perfecte voorbeeld: veel van hen handelen uit gewoonte in plaats van dat het sportschoolbezoek hen nog sterke directe beloning oplevert.
Handelen uit gewoonte geeft ruimte
Handelen uit gewoonten maakt ons bewuste brein vrij om zich aan andere taken te wijden. De routinematige dingen in het leven hoeven niet meer actief gemanaged te worden, en alle energie kan nu uitgaan naar het uitvoeren van eenmalige taken of het oplossen van problemen. Zo maak jij in je leven energie vrij om de dingen te doen die jij echt belangrijk vindt. Zo kan het creëren van gewoontes in het huishouden er aan bijdragen dat je meer energie overhoudt om leuke dingen te doen met het gezin. Het creëren van gewoontes op werk- en studiegebied kunnen jou weer helpen om tijd en energie vrij te maken voor het behalen van de volgende stap in je carrière. Bewuste intenties zijn stressvol en kosten veel energie: onze hersenen gaan er dan ook spaarzaam mee om. Hoe meer (gezonde) gewoontes je kan creëren, hoe beter.
De gewoontekant sturen: doelen en gewoontes op één lijn brengen
Verandering begint altijd met zelfbewustzijn. Wat zijn jouw goede- en slechte gewoontes? Welke gewoontes wil je creëren? En welke gewoontes kan je juist beter doorbreken? De weg naar het vormen van nieuwe gewoontes loopt ongeveer zo:
- Intentievorming: wees je bewust van wat je wil bereiken en hoe. Hoe specifieker, hoe beter!
- Doen: door het te doen komt er dopamine vrij en ervaar je beloning. Belangrijk is dat je direct een beloning ervaart voor jouw handeling: de dopamine komt namelijk vrij snel maar kort vrij.
- Herhaling: geef je hersenen de kans om een nieuw pad aan te leggen. In het begin is dit continu een (moeilijke) bewuste keuze, maar naarmate de tijd vordert verandert de handeling in een automatisme die minder discipline en energie vergt.
En dit zijn de voorwaarden voor het aanleren van een nieuwe gewoonte:
- Context: de context is sterk van invloed op het vormen van gewoontes. Als jij bijvoorbeeld gewend bent om een strakke planning te volgen terwijl je op kantoor werkt, zou het zomaar kunnen dat je het veel moeilijker vindt om je thuis aan dezelfde planning te houden. Probeer de context zo veel mogelijk gelijk te houden. Dit kan al door de inrichting van je werkplek en het creëren- of elimineren van achtergrondgeluiden.
- Herhaling: Voor een eenmalige actie is ons bewuste brein sterk en wilskrachtig genoeg, maar voor het vormen van gewoontes is een lange adem
- nodig. Alleen door herhaling geef je de hersenen de kans om nieuwe neurale netwerken aan te leggen die ervoor zorgen dat iets een gewoonte wordt.
- Beloning: zeker in het begin is de beloning cruciaal. Wat levert deze actie jou direct op? Door het vrijkomen van dopamine ervaar je motivatie en een geluksgevoel, en deze zijn een voorwaarde voor je hersenen om een gewoonte te creëren.
Hoe kan een coach helpen bij het veranderen van gewoontes?
Tijdens het gesprek van de werkenergieanalyse onderzoeken coach en coachee welke ongewenst patronen of belemmeringen iemand heeft. Welke zorgen voor stress en spanning? De coach vertaalt dit met de coachee naar gewenste gedragspatronen en gewenste resultaten. Dit noteren ze in het actieplan of persoonlijk ontwikkelplan, dat tegelijk een onderbouwing is voor de offerte van een coachtraject. In het coachtraject wat daarna volgt, zal de coach aan de slag gaan met de context, als ook het aanleren van het nieuwe automatische gedragspatroon waardoor resultaten zichtbaar worden in een succesvolle duurzame gedragsverandering.
Benieuwd of de Werkenergieanalyse ook een geschikte methode voor jou is?
Meld je aan voor de gratis online masterclass voor ervaren coaches
